Basisonderwijs

Wat is burgerschap in de klas?

Burgerschapsonderwijs is meer dan een verplicht onderdeel van het curriculum; het biedt kinderen de kans om te groeien tot betrokken en verantwoordelijke deelnemers aan de samenleving. Burgerschap is naast taal en rekenen een basisleergebied, al vanaf groep 1 op de basisschool.

De basisschoolperiode is een tijd waarin kinderen hun identiteit, waarden en normen beginnen te vormen en waarin zij leren hoe ze op een respectvolle en constructieve manier met anderen om te gaan.

Hier zijn vijf redenen waarom burgerschapsonderwijs op de basisschool zo belangrijk is:

Oefenplaats voor de toekomst

Juist op de basisschool zitten kinderen met allerlei verschillende achtergronden en overtuigingen bij elkaar in de klas. Dit maakt de basisschool een goede oefenplaats voor de ‘echte wereld’. Kinderen kunnen al vroeg leren over diversiteit, rechten en plichten, meningsverschillen en samenwerken.

Vroege ontwikkeling van democratische waarden

In de basisschoolleeftijd is het belangrijk dat kinderen leren over waarden zoals gelijkheid, vrijheid en solidariteit. Kinderen die van jongs af aan hiermee oefenen, integreren deze waarden op een natuurlijke manier in hun gedrag en denken.

Omgaan met diversiteit

We leven in een diverse samenleving met mensen van verschillende achtergronden, culturen en levensopvattingen. Door burgerschapsonderwijs leren kinderen al vroeg hoe ze respectvol kunnen omgaan met die diversiteit. Ze leren hoe ze verschillen kunnen waarderen en begrijpen wat leidt tot een samenleving waarin iedereen zich welkom voelt. En ja, dat kan ook met kleuters al!

Verantwoordelijkheidsgevoel en betrokkenheid

Door kinderen al vroeg verantwoordelijkheden te geven, zoals het meedenken over klassenregels of het participeren in een leerlingenraad, ervaren ze wat het betekent om betrokken te zijn en invloed te hebben. Ze ontdekken dat hun acties invloed hebben op anderen en op de wereld om hen heen. Dit helpt de leerlingen zich verantwoordelijk te voelen voor hun omgeving en de samenleving als geheel.

Beter begrip van maatschappelijke vraagstukken

Kinderen leren hun mening te vormen op actuele maatschappelijke en planetaire vraagstukken, zoals klimaatverandering en sociale ongelijkheid. Dit zorgt voor een bewustwording van de wereld buiten hun eigen directe leefomgeving en helpt hen om kritisch na te denken over hun eigen rol hierin. Ze leren ook hoe zij zelf – individueel of als groep – kunnen bijdragen aan positieve verandering.

Burgerschap als basisvaardigheid

In een tijd waarin sociale cohesie, wederzijds begrip en participatie onder druk staan, is burgerschapsonderwijs op de basisschool belangrijker dan ooit. Sinds 2021 is de wet op burgerschapsonderwijs dan ook aangescherpt. In maart 2024 zijn er nieuwe conceptkerndoelen burgerschap gepubliceerd.

1. Schoolcultuur

Een positieve schoolcultuur is essentieel. Scholen moeten een omgeving creëren waarin diversiteit wordt gerespecteerd en waarin alle leerlingen zich veilig voelen om hun mening te uiten.

2. Samenleving en Democratie

Leerlingen leren over diversiteit, democratische waarden zoals vrijheid en gelijkheid, en maatschappelijke betrokkenheid. Het gaat hierbij om het opbouwen van respectvolle relaties en het begrip voor de verschillende perspectieven in de samenleving.

3. Maatschappelijke Vraagstukken

Leerlingen leren nadenken over actuele maatschappelijke en planetaire vraagstukken zoals klimaatverandering. Ze ontdekken hoe zij zelf, als individu of als groep, kunnen bijdragen aan oplossingen.

De conceptkerndoelen voor het voortgezet onderwijs voegen meer diepgang en abstractie toe in vergelijking tot de kerndoelen voor het basisonderwijs.

Voor meer informatie over de conceptkerndoelen burgerschap download het document:

Hoe Creathlon scholen ondersteunt

Wij bieden basisscholen verschillende oplossingen om burgerschapsonderwijs vorm te geven:

Lesmethodes en themapakketten

Gericht op de nieuwe kerndoelen, met praktische handvatten voor leerkrachten die zonder te veel voorbereiding kwalitatief sterke lessen willen geven.

Workshops en trainingen voor leerkrachten

Van burgerschapsthema’s in tv-series tot dialogiseren; wij helpen leerkrachten met de benodigde kennis en didactische vaardigheden om burgerschap op een inspirerende manier te integreren.

Ondersteuning visieontwikkeling

Alles begint met een goede visie. Wij helpen bij het vormgeven van een visie op burgerschap, zowel op schoolniveau als op stichtingniveau. Een van onze adviseurs komt graag langs om te kijken waar jullie staan en wat er nodig is om te verbeteren.

Lesmateriaal voor de basisschool

Bij Creathlon geloven we dat burgerschap een structurele plek op het rooster verdient. Het is niet voor niets een basisvaardigheid! Maar burgerschap staat niet op zichzelf.

Het is verbonden met allerlei (vak)gebieden, net als in het echte leven. Daarom richt ons lesmateriaal zich ook levensbeschouwing en sociaal-emotionele ontwikkeling.

Co-creatie

We ontwikkelen onze leermiddelen samen met leerkrachten. Zo doen we geen aannames over wat leerlingen vinden, voelen, doen en denken, maar weten we wat hen écht motiveert en beweegt.

Doorlopende leerlijn: Krachtbronnen

Krachtbronnen is een complete methode om samen met je leerlingen van groep 1 t/m 8 te ontdekken wat ons mens maakt.

Deze methode helpt kinderen om een eigen kijk op het leven te ontwikkelen, goed met anderen om te gaan en met een kritische, open mind in het leven te staan. Krachtbronnen is gemakkelijk te gebruiken door iedere leerkracht op elke basisschool.

Burgerschap in tv-series: lespakketten voor groep 7 en 8

Voor de allerjongsten: prentenboek De Speelboom

Het prentenboek De Speelboom verbeeldt en vertelt het verhaal over twee verschillende scholen waarvan de kinderen gescheiden spelen in het bos.

Door een ingrijpende gebeurtenis ontstaat er contact en samenwerking tussen de kinderen van de twee scholen, waardoor acceptatie en respect over en weer kunnen groeien. Bij het prentenboek is een lesbrief ontwikkeld.

Trainingen

Wil jij je als onderwijsprofessional ontwikkelen op het gebied van burgerschap? Wij bieden daarvoor inspirerende trainingen om je zo goed mogelijk te ondersteunen.

Veelgestelde vragen

Creathlon ontwikkelt lesmaterialen burgerschap voor alle onderwijstypes, van de basisschool tot het middelbaar beroepsonderwijs.

Hoe kan ik actuele maatschappelijke vraagstukken begrijpelijk maken voor kinderen?

Gebruik herkenbare voorbeelden uit hun leefomgeving, de media of (kinder)boeken. Zo worden grote thema’s verhalen waarmee kinderen zich kunnen identificeren. Gebruik bijvoorbeeld de lespakketten Kracht van Lampje en/of Kracht van Hein, speciaal ontwikkeld bij familieseries van de VPRO.

Burgerschap voor kleuters, kan dat wel?

Ook met kleuters kun je burgerschapsonderwerpen behandelen. Sterker nog: het is noodzakelijk dat kinderen al op jonge leeftijd kennis en vaardigheden opdoen voor het samenleven. Door herkenbare personages en korte verhaaltjes in te zetten, breng je maatschappelijke vraagstukken dicht bij het jonge kind. Bij het maken van burgerschapsmateriaal voor kleuters betrekken wij jonge kind-experts.

Hoe kan ik omgaan met weerstand van ouders tegen bepaalde burgerschapsthema’s?

Weerstand ontstaat vaak door een gebrek aan informatie. Betrek ouders actief bij wat er in de klas gebeurt. Informeer hen over de doelen en inhoud van het burgerschapsonderwijs en benadruk dat het onderwijs waardevrij is.

Hoe kan ik kinderen leren omgaan met meningsverschillen?

Oefen met gespreksvormen waarin respect centraal staat, zoals kringgesprekken of dialoogopdrachten. Het lesmateriaal van Creathlon bevat praktische oefeningen om leerlingen te leren hoe ze naar elkaar kunnen luisteren, vragen kunnen stellen en samen tot oplossingen komen.

Hoe kan ik zelfverzekerder worden in het geven van burgerschapsonderwijs?

Volg een training of workshop om meer inzicht en vaardigheden te ontwikkelen. Creathlon biedt bijvoorbeeld trainingen over dialogiseren, het behandelen van gevoelige onderwerpen en creatieve werkvormen voor burgerschap.

Hoe kan ik kinderen motiveren om zich betrokken te voelen bij maatschappelijke onderwerpen?

Geef leerlingen een stem en laat ze merken dat hun mening ertoe doet. Betrek hen bij actuele onderwerpen en geef hun de ruimte om met eigen ideeën te komen voor acties of projecten.