Waarom burgerschapsonderwijs in het voortgezet onderwijs cruciaal is

In het voortgezet onderwijs, waar jongeren van 12 tot 18 jaar zich ontwikkelen tot jongvolwassenen, is burgerschapsonderwijs essentieel. In deze levensfase bereiden leerlingen zich voor op hun toekomst én op hun rol als actieve, betrokken deelnemer aan de samenleving. Hier zijn vijf redenen waarom burgerschapsonderwijs juist in deze leeftijdsgroep zo belangrijk is:

Burgerschap een verplicht nummertje? Ja ook! Maar het is nog veel meer dan dat. Het vormt een essentieel fundament voor de ontwikkeling van jongeren tot actieve, betrokken en verantwoordelijke deelnemers aan de samenleving.

Het biedt leerlingen niet alleen de kans om kennis op te doen over maatschappelijke thema’s, maar ook om cruciale vaardigheden zoals kritisch denken, samenwerken en empathie te ontwikkelen. Burgerschap is daarom een belangrijk en onmisbaar leergebied in het voortgezet onderwijs, waar jongeren worden voorbereid op een betekenisvolle rol in een diverse en dynamische wereld.

1

Identiteit en diversiteit

De puberteit en adolescentie zijn belangrijke perioden waarin jongeren hun identiteit ontwikkelen en experimenteren met sociale relaties. Burgerschapsonderwijs helpt hen bewust te worden van verschillen in achtergronden, overtuigingen en levensstijlen. Ze leren hoe ze in een complexe samenleving respectvol met elkaar kunnen omgaan en conflicten op een constructieve manier kunnen oplossen.

2

Het ontwikkelen van democratische vaardigheden

In het voortgezet onderwijs hebben leerlingen de cognitieve vaardigheden om complexe processen, zoals de democratie, beter te begrijpen. Ze leren debatteren, argumenteren en onderhandelen.

Dit bereidt hen niet alleen voor op politieke participatie, maar ook op situaties in hun persoonlijke leven en toekomstige werk. Door simulaties, zoals scholierenverkiezingen of rollenspellen, ervaren ze hoe besluitvorming en inspraak werken. Ze ontwikkelen vaardigheden om hun mening op een respectvolle manier te delen.

3

Kader voor complexe maatschappelijke vraagstukken

De wereld van jongeren van 12 tot 18 jaar is sterk verbonden met technologie en media, waardoor ze dagelijks worden geconfronteerd met thema’s zoals klimaatverandering, gender(on)gelijkheid, digitalisering en sociale rechtvaardigheid.

Burgerschapsonderwijs biedt hun een kader om deze complexe vraagstukken te begrijpen en kritisch te analyseren.

4

Stimuleren van verantwoordelijkheidsgevoel en persoonlijke groei

In het voortgezet onderwijs worden jongeren steeds zelfstandiger. Burgerschapsonderwijs versterkt dit proces door hen kennis te laten maken met verantwoordelijkheden en hen te laten reflecteren op hun eigen rol in de samenleving.

Dit geeft jongeren niet alleen zelfvertrouwen, maar ook het besef dat zij, individueel en samen, een verschil kunnen maken.

5

Voorbereiding op een diverse, inclusieve en digitale samenleving

Jongeren van 12 tot 18 jaar staan op de drempel van volwassenheid. Ze zullen binnenkort deelnemen aan de arbeidsmarkt en/of een vervolgopleiding.

De juiste kennis, vaardigheden en ervaring bereidt hen hierop voor, waardoor ze goed hun weg kunnen vinden in een diverse, inclusieve én digitale wereld.

Burgerschap als basisvaardigheid

In een tijd waarin sociale cohesie, wederzijds begrip en participatie onder druk staan, is burgerschapsonderwijs op de basisschool belangrijker dan ooit. Sinds 2021 is de wet op burgerschapsonderwijs dan ook aangescherpt. In maart 2024 zijn er nieuwe conceptkerndoelen burgerschap gepubliceerd.

Schoolcultuur

Een positieve schoolcultuur is essentieel. Scholen moeten een omgeving creëren waarin diversiteit wordt gerespecteerd en waarin alle leerlingen zich veilig voelen om hun mening te uiten.

Samenleving en Democratie

Leerlingen leren over diversiteit, democratische waarden zoals vrijheid en gelijkheid, en maatschappelijke betrokkenheid. Het gaat hierbij om het opbouwen van respectvolle relaties en het begrip voor de verschillende perspectieven in de samenleving.

Maatschappelijke Vraagstukken

Leerlingen leren nadenken over actuele maatschappelijke en planetaire vraagstukken zoals klimaatverandering. Ze ontdekken hoe zij zelf, als individu of als groep, kunnen bijdragen aan oplossingen.

De conceptkerndoelen voor het voortgezet onderwijs voegen meer diepgang en abstractie toe in vergelijking tot de kerndoelen voor het basisonderwijs.

Voor meer informatie over de conceptkerndoelen burgerschap download het document:

Hoe Creathlon scholen ondersteunt

Wij bieden basisscholen verschillende oplossingen om burgerschapsonderwijs vorm te geven:

Lesmethodes en themapakketten

Gericht op de nieuwe kerndoelen, met praktische handvatten voor leerkrachten die zonder te veel voorbereiding kwalitatief sterke lessen willen geven.

Workshops en trainingen voor leerkrachten

Van burgerschapsthema’s in tv-series tot dialogiseren; wij helpen leerkrachten met de benodigde kennis en didactische vaardigheden om burgerschap op een inspirerende manier te integreren.

Ondersteuning visieontwikkeling

Alles begint met een goede visie. Wij helpen bij het vormgeven van een visie op burgerschap, zowel op schoolniveau als op stichtingniveau.

Een van onze adviseurs komt graag langs om te kijken waar jullie staan en wat er nodig is om te verbeteren.

Veelgestelde vragen

Creathlon ontwikkelt lesmaterialen burgerschap voor alle onderwijstypes, van de basisschool tot het middelbaar beroepsonderwijs.

Hoe kan ik actuele maatschappelijke vraagstukken begrijpelijk maken voor kinderen?

Gebruik herkenbare voorbeelden uit hun leefomgeving, de media of (kinder)boeken. Zo worden grote thema’s verhalen waarmee kinderen zich kunnen identificeren. Gebruik bijvoorbeeld de lespakketten Kracht van Lampje en/of Kracht van Hein, speciaal ontwikkeld bij familieseries van de VPRO.

Ook met kleuters kun je burgerschapsonderwerpen behandelen. Sterker nog: het is noodzakelijk dat kinderen al op jonge leeftijd kennis en vaardigheden opdoen voor het samenleven. Door herkenbare personages en korte verhaaltjes in te zetten, breng je maatschappelijke vraagstukken dicht bij het jonge kind. Bij het maken van burgerschapsmateriaal voor kleuters betrekken wij jonge kind-experts.

Weerstand ontstaat vaak door een gebrek aan informatie. Betrek ouders actief bij wat er in de klas gebeurt. Informeer hen over de doelen en inhoud van het burgerschapsonderwijs en benadruk dat het onderwijs waardevrij is.

Oefen met gespreksvormen waarin respect centraal staat, zoals kringgesprekken of dialoogopdrachten. Het lesmateriaal van Creathlon bevat praktische oefeningen om leerlingen te leren hoe ze naar elkaar kunnen luisteren, vragen kunnen stellen en samen tot oplossingen komen.

Volg een training of workshop om meer inzicht en vaardigheden te ontwikkelen. Creathlon biedt bijvoorbeeld trainingen over dialogiseren, het behandelen van gevoelige onderwerpen en creatieve werkvormen voor burgerschap.

 

Geef leerlingen een stem en laat ze merken dat hun mening ertoe doet. Betrek hen bij actuele onderwerpen en geef hun de ruimte om met eigen ideeën te komen voor acties of projecten.